CZĘŚĆ I Agresja określana jest zwykle jako umyślne, zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy innym, zadanie mu bólu, odebranie mu jakiegoś dobra. Jako negatywna zachowanie rozumie się: kłótnie, sprzeczki, przezwiska, obraźliwe słowa, popychanie, bicie, szczypanie, gryzienie, grożenie, wyłudzanie pieniędzy siłą, zmuszanie do robienia złych rzeczy. Z przemocą dzieci mogą spotkać się wszędzie – w szkole, na ulicy, czy nawet w domu. Coraz więcej agresywnych zachowań możemy spotkać w grach i komputerowych oraz w telewizji (w filmach czy nawet w bajkach).
- CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA AGRESJĘ:
- Ryzyko okołoporodowe, np. niedotlenienie wywołane przedłużającym się porodem;
- Cechy temperamentu: impulsywność, nadaktywność, słaba samokontrola, łatwe popadanie w frustrację;
- Ograniczona inteligencja. Z czym wiążą się słabe osiągnięcia szkolne, błędne rozpoznawanie i ocenianie sytuacji społecznych. Efektem jest niska pozycja w grupie i słaba więź z grupą.
- Poczucie niskiej wartości. Rodzice nastawieni są na karierę i rywalizację, mają również wysokie wymagania wobec dziecka, które czuje się niedoskonałe i opracowuje sposoby podreperowania poczucia własnej wartości.
- Błędy wychowawcze rodziców: pozwolenie na atak, prowokowanie agresji, brak wytyczonych granic dla zachowań dziecka, brak odwoływania się do wartości.
- Uzależnienie rodziców od alkoholu, narkotyków, działania kryminalne, przebywanie rodzica w więzieniu. Brak bliskiego kontaktu, zaniedbywanie, odrzucenie powoduje, że dziecko staje się obojętne, lub wrogie, agresywne, złe na cały świat.
- Doświadczenie przemocy w bliskim środowisku ze strony rówieśników, personelu szkoły, przedszkola. Obserwacja aktów przemocy w szkole, lub na osiedlu.
- Duża eksplozja przemocy i agresji w mediach. Efektem jest przekonanie, że zachowania agresywne i akty przemocy są normą, a także przekonanie o powszechnej akceptacji przemocy czy współzawodnictwa w zachowaniach negatywnych.
- JAK ROZPOZANĆ AGRESORA:
- inne dzieci boją się go, więc słuchają;
- chce dominować;
- prowokuje kłótnie, bójki;
- obraca się w złym towarzystwie.
Charakterystyczne jest, że w wieku od 3-10 lat rozwój agresywnych zachowań determinowany jest płcią: Charakterystyczne dla dziewczynek jest:
- rzadkie występowanie ataku fizycznego, częściej występuje natomiast obrona głównie przed chłopakami;
- częste ingerowanie w cudze działania, wtrącanie się do zabawy i do rozmów, próba wywierania na nie wpływu jeśli występują groźby, to zwykle groźby odmowy, że czegoś nie zrobią, nie pomogą;
- regulują konflikty poprzez nie odzywanie się, preferują bardziej dyskretne formy agresji. Charakterystyczne dla chłopców jest:
- są gwałtowni, głośni, a przez to bardziej skuteczni w egzekwowaniu swoich potrzeb;
- częściej niż dziewczynki atakują siebie nawzajem;
- przybierają wojownicze pozy, grożą;
- częściej kłócą się między sobą;
- częściej inicjują między sobą agresywne zabawy;
- kiedy grożą, wtedy jest to groźba zadana w formie bólu, zniszczenia czegoś, odebrania.
- JAK ROZPOZANĆ OPRESORA (OFIARĘ) W SZKOLE:
- często jest obiektem dokuczania, przezywania, nosi brzydkie przezwisko, jest wyśmiewana;
- inni wydają jej rozkazy, wysługują się nią;
- zachowuje się jak osoba zdominowana, podporządkowana;
- inni urządzają sobie zabawy jej kosztem i robią to w ubliżający sposób;
- jest potrącana, kopana, popychana i nie umie się bronić;
- gdy wejdzie w kłótnię lub w walkę, wychodzi z niej przegrana, często płacząc;
- książki, pieniądze i inne przedmioty będące jej własnością są odbierane, niszczone lub rozrzucane;
- ofiara jest często izolowana;
- niechętnie włącza się do wspólnych działań;
- wygląda na osobę cierpiącą, nieszczęśliwą, na granicy płaczu;
- trzyma się blisko dorosłych, często nauczyciela;
- ma trudności w wypowiadaniu się w klasie;
- nagle lub stopniowo pogarszają się wyniki w nauce.
- JAK ROZPOZANĆ OPRESORA (OFIARĘ) W DOMU:
- boi się chodzić do szkoły;
- do szkoły i ze szkoły chodzi dziwną trasą;
- ma złe lub niespokojne sny, krzyczy w nocy;
- traci zainteresowanie nauką i otrzymuje gorsze oceny;
- wygląda nieszczęśliwie, smutno, depresyjnie lub wykazuje nagłe zmiany nastroju i wybuchy złości;
- domaga się dodatkowych pieniędzy.
CZĘŚĆ II
- JAK ZWALCZAĆ AGRESJĘ:
- Dziecko jest wciąż narażone na agresję, aby zminimalizować to zjawisko, należy uczyć, że tak nie wolno postępować, i że powinno mówić o spotkanych go krzywdach. Jeśli nie powie, że nie czuje się bezpiecznie – nie będziemy mogli mu pomóc.
- Należy dziecku zapewnić poczucie bezpieczeństwa, miłości, poświęcić więcej uwagi.
- Akceptacja i docenianie uczuć dziecka, przez co będzie się czuło lepiej rozumiane.
- Kształtowanie lepszego rozumienia siebie i innych. Tłumaczenie, że sprawia się komuś krzywdę, przykrość, ból. Pytanie, np.
- "Jak czułbyś się na jego miejscu?"
- "Gdyby ktoś Cię tak potraktował, to......".
- Nabycie umiejętności pokojowego i twórczego rozwiązania konfliktów.
- Budowanie poczucia własnej wartości i wartości innych.
- Opanowanie i przezwyciężenie złości i gniewu.
- Uczenie dziecka wyrażać swój gniew w sposób inny niż agresja na słabszym. Powiedzenie o swojej złości, np.
- "Jestem zły, bo......".
- "Jestem niezadowolony, muszę coś z tym zrobić. Co?.......".
- Należy umiejętnie krytykować dziecko:
- "na bieżąco" w niedługim czasie po zachowaniu, którego dotyczy;
- krytykować to, co ktoś zrobił lub jak się zachowuje, a nie to, jaki jest;
- na osobności – publiczne besztanie może wiązać się z uczuciem wstydu i upokorzenia, co może mieć odzwierciedlenie w agresywnym zachowaniu.
- Należy pamiętać, że dziecko jest wspaniałym obserwatorem i wielu zachowań uczy się właśnie od dorosłych.
- Środkiem zaradczym w szkole okazały się np. dodatkowe dyżury nauczycielskie, i uczniowskie w miejscach wzmożonego ruchu, w których najczęściej dochodzi do tego rodzaju nadużyć, na korytarzach, w szatni, w ubikacjach uczniowskich, przy sklepiku.
PODSUMOWANIE Należy pamiętać! Nie możemy tolerować agresji wśród dzieci. Z takim zachowaniem trzeba walczyć od najmłodszych lat.
Dziękuję za uwagę.
LITERATURA:
- E. Aronson – "Człowiek istota społeczna", Warszawa 1995;
- J. Grochulska – "Agresja u dzieci", Warszawa 1993;
- P. G. Zimbardo – "Psychologia i życie", Warszawa 1998;
- G. Haug – Schnabel – "Agresja w przedszkolu. Poradnik dla rodziców, wychowawców", Warszawa 1987;
- J. Szymańska "Agresywne zachowania dzieci i młodzieży" [w.]: Remedium nr 3, 2004.
ANKIETA DLA DZIECKA
Chciałabym, abyś czuł się bezpiecznie w naszej szkole. Proszę więc, odpowiedz szczerze. Nie podpisuj się – badanie jest anonimowe!
- Czy wiesz co to przemoc (agresja)?
TAK NIE NIE WIEM World of Warcraft Gdzie spotykasz się z przemocą?
World of Warcraft klasa
- szkoła
- dom
- ulica
- gry komputerowe, telewizyjne
- telewizja (filmy, bajki)
- Z jakimi sytuacjami się spotkałeś?
- bicie
- wyzywanie
- plucie na kolegę, koleżankę
- picie alkoholu
- palenie papierosów
- obraźliwe słowa, przezywanie
- niszczenie tornistrów, książek, ubrania
- grożenie
- kradzież
- wymawianie brzydkich słów
- popychanie
- kopanie
- gryzienie
- ośmieszanie
- odbieranie czegoś siłą
- okaleczanie zwierząt
- inne.........................................................
- W wyżej wymienionych sytuacjach byłeś:
- świadkiem
- ofiarą
- agresorem
- Gdy widzisz, że komuś dzieje się krzywda, to:
- mówisz osobie dorosłej
- rozdzielasz bijących się, stajesz w obronie kolegi
- udajesz, że nie widzisz – nie dotyczy Cię to
- boisz się
- przyglądasz się
- Gdy ktoś zrobi Ci krzywdę, to powiesz:
- mamie, tacie
- babci, dziadkowi
- bratu, siostrze
- nauczycielowi
- pedagogowi
- dyrekcji
- nikomu
ANKIETA DLA RODZICÓW Chciałabym, aby wszyscy uczniowie czuli się bezpiecznie w naszej szkole. Proszę więc, szczerą odpowiedź. Proszę nie podpisywać ankiety – badanie jest anonimowe!
- Czy dziecko sygnalizuje przemoc w szkole? CZĘSTO RZADKO NIE
- O jakich sytuacjach mówi?
- bicie
- wyzywanie
- plucie na kolegę, koleżankę
- picie alkoholu
- palenie papierosów
- obraźliwe słowa, przezywanie
- niszczenie tornistrów, książek, ubrania
- grożenie
- kradzież
- wymawianie brzydkich słów
- popychanie
- kopanie
- gryzienie
- ośmieszanie
- odbieranie czegoś siłą
- okaleczanie zwierząt
- inne ...............................................................
- nie wiem
- W wyżej wymienionych sytuacjach dziecko było:
- świadkiem
- ofiarą
- agresorem
- nie wiem
- Wyżej wymienione sytuacje miały miejsce?
- klasa
- szkoła
- dom
- ulica
- gry komputerowe, telewizyjne
- telewizja (filmy, bajki)
- Czy kontroluje Pani / Pan filmy, gry, którymi się interesuje dziecko?
- TAK, zawsze
- TAK, prawie zawsze
- TAK, ale rzadko
- NIE
- Czy dziecko ogląda filmy po godzinie 20?
- TAK, zawsze
- TAK, prawie zawsze
- TAK, ale rzadko
- NIE
- Czy uważa Pan / Pani, że z agresją w szkole trzeba walczyć TAK NIE NIE MAM ZDANIA
Scenariusz zajęć warsztatowych dla rodziców TEMAT: Agresja w szkole. Cele zajęć:
- Zapoznanie rodziców z problemem agresywnych zachowań wśród dzieci.
- Określenie czynników wpływających na agresję.
- Uświadomienie roli rodziców i ich wpływ na właściwy rozwój dziecka
- Ustalenie form pomocy dziecku, aby czuło się bezpiecznie w szkole.
Forma: Warsztatowa Pomoce:
- Ankiety wypełnione przez uczniów w czasie zajęć lekcyjnych
- Ankiety do wypełnienia przez rodziców
- referat
Przebieg zajęć:
- Zapoznanie z tematem spotkania.
- Przeczytanie referatu (część I) Agresja i jak rozpoznać, że dziecko stosuje agresję, lub agresja jest stosowana wobec niego.
- Przeprowadzenie ankiety wśród rodziców.
- Zapoznanie rodziców z wynikami ankiety przeprowadzonej wśród uczniów klasy.
- Planowanie działań. Ustalenie jak pomóc dziecku.
- podział na grupy i odpowiedź na pytanie: co mogą zrobić: nauczyciele, rodzice, uczniowie.
- zapisanie na tablicy wniosków
- Wyciągnięcie wniosków i przeczytanie referatu (część II).
- Praca domowa: Szczera rozmowa rodziców z dziećmi w domu.
- Cel nauczyciela: Rozmowa nauczyciela z dziećmi w klasie.
Opracowała: mgr Dorota Woźniak - Nowicka |